ماهي هاي آکواريومي
تغذيه ماهي هاي آکواريومي
● چند نوع غذا بايد به ماهي ها داده شود؟
ماهي ها از نظر تغذيه با يکديگر متفاوت بوده و هر گروه از آنها مواد غذايي خاصي تغذيه مي نمايند .ماهي ها يک گونه نيز در سنين مختلف ممکن است عادات غذايي متفاوتي داشته باشند .به طور کلي ماهي ها ممکن است گوشتخوار ، گياهخوار و يا همه چيز خوار باشند .ماهي هاي گوشتخوار در مقايسه با ماهي ها گياهخوار خود بدو دسته تقسيم مي شوند ، اول ماهي هايي که از جانوران کوچک بي مهره تغذيه مي نمايند.دوم ماهي ها ماهيخوار که غذاي اصلي آنها را ساير ماهي ها تشکيل مي دهند .در هر صورت معمولا حتي ماهي هايي که عادات غذايي خاصي دارند ، در سنين مختلف گاهي ممکن است بطور اتفاقي و يا انتخابي اقدام به خوردن انواع ديگر غذاها بنمايند .
نکته مهم اين است که اکثرا در شرايط آکوآريومي مي توان تا حدودي عادات غذايي بيشتر ماهي ها را تغيير داده و يا کنترل نمود .براي مثال سيکليدها با اينکه عموما گوشتخوار هستند ، با وجود اين بخوبي مي توان آنها را با غذاهاي آماده تغذيه نمود .اصولا ماهي ها حتي در شرايط طبيعي وقتي که غذاي اصلي آنها پيدا نشود ، مي توانند از انواع ديگر غذاها بطور موقت استفاده نمايند .بدون شک در صورتيکه غذا با سيستم گوارشي آنها مغاير و زمان تغذيه آنها از اين غذا طولاني باشد ، رشد و نمو آنها کامل نخواهد بود و اين بخصوص در مورد ماهي ها آکوآريومي صدق مي کند ، زيرا ماهي ها به اجبار آنچه را به آنها داده مي شود، مي خورند .
در نگهداري و پرورش ماهي ها بايد تا حد امکان سعي شود که بآنها غذايي داده شود که مشابه يا مترادف غذاي آنها در محيط طبيعي باشد .از آنجاکه آپارتمان نشيني و زندگي ماشيني امروزي توليد يا جمع آوري غذاهاي زنده و مخصوص ماهي ها را مشکل و يا غير ممکن ساخته است ، کارخانه هاي تهيه مواد غذايي ماهي هاي تزييني اقدام به ساختن انواع غذاهاي آماده نموده در برخي موارد غذاي خاصي براي هرگونه ماهي يا گونه هاي مشابه درست کرده اند .شکي نيست که اين غذاها هرچند هم که کامل باشند جاي غذاهاي طبيعي را نمي گيرند ، با وجود اين ، خوب يا بد امروزه شايد بيش از ۹۰ درصد غذاي ماهي ها زينتي از اين منبع تامين مي گردد .غذاهاي آماده معمولا منشا جانوري و گياهي داشته و اکثرا انواع ويتامي نها و املاح لازم نيز بآنها اضافه مي شود .جانوران مختلف نه تنها از غذاها براي توليد انرژي و ماده سازي استفاده مي نمايند ، بلکه مانند انسان از خوردن آنها هم لذت مي برند .بنابراين حتي اگر براي تغيير ذائقه و دادن لذت بيشتر به ماهي هم شده بايد سعي شود که بطور مرتب از دادن غذاي آماده و آن هم منحصرا يک نوع از آنها خودداري شود .
بطور کلي مي توان انواع غذاهاي ماهي ها را به دو دسته غذاهاي آماده و غذاهاي طبيعي تقسيم نمود .همانطور که ذکر شد غذاهاي آماده را معمولا با توجه به نياز غذايي گونه هاي مختلف مي سازند .بنابراين در مصرف آنها براي انواع مختلف ماهي بايد دقت بعمل آيد.از آنجا که اين غذاها بهيچ وجه نمي توانند جاي غذاي طبيعي را بگيرند ، لذا حداقل بايد سعي شود که هر چند وعده يکبار به ماهي ها غذاي مناسب ديگري داده شود .همچنين بهتر است همواره حداقل دو نوع غذاي آماده يکي بصورت ترکيبي و ديگري انواعي مانند کرم توبي فکس خريداري شود يک در ميان براي تغذيه ماهي ها مصرف گردند .نوع ديگر غذاي ماهي ها ، غذاهاي طبيعي هستند که خود به غذاهاي زنده و غذاهاي گوشتي تازه ، منجمد و يا پودر شده که از منبع جانوري به طور مستقيم تهيه گرديده اند، تقسيم مي گردد .در اينجا به ذکر برخي از مهمترين انواع اين غذاها مي پردازيم :
▪ غذاهاي زنده ؛ شناسايي ، توليد و مصرف آنها
در پرورش تجاري ماهي و طيور اکثرا ملاحظه مي شود که در اثر تغذيه مصنوعي نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماري کم شده و قدرت توليد مثل آنها کاهش مي يابد ، بلکه رنگ و شکل ظاهري و مزه گوشت آنها نيز در مقايسه با انواعي که در طبيعت و با تغذيه طبيعي توليد مي شوند ، کاملا متفاوت مي باشد .
غذاهاي مصنوعي هرچند هم کامل باشند ، با وجود اين از نظر برخي املاح و مواد معدني و نيز ترکيبات ويتامي نها بدون شک داراي کمبودهايي مي باشند .دليل اصلي آن اينست که هرگز نمي توان با غذاي مصنوعي گوشت سفيد يا قرمزي توليد نمود که از نظر مرغوبيت و مزه مشابه انواع طبيعي باشد .تغذيه مصنوعي ممکن است رشد و نمو دام يا ماهي مورد پرورش را در حد مورد نظر تامين نمايد ، اما با وجود اين اثر صد در صد طبيعي بر روي کار غدد داخلي و در نتيجه توليد مثل آنها دارد .
ماهي ها آکوآريومي در دو مرحله از زندگي خود احتياج مبرم به غذاي طبيعي دارند تا بتوانند از نظر توليد بافت و نيز فعاليتهاي توليد مثل رشد و نمو کامل داشته باشند .اولين مرحله دوره رشد و نمو نوزاد پس از جذب کيسه زرده با مرحله اي است که بصورت بچه ماهي نسبتا کامل در مي آيد .دومي ن مرحله همزمان با شروع توليد عناصر تناسلي شامل تخم و اسپرم تا پايان دوره تخمريزي يا زنده زايي است .ماهي هايي که در اين دو مرحله از زندگي غذاي زنده و طبيعي دريافت نمايند ، رشد و نمو و توليد مثل آنها تا حدودي قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبيعي مي باشد .
برخي از ماهي ها در شرايط آکوآريومي اگر غذاي مناسب و طبيعي کافي دريافت ننمايند ، هرگز قادر به توليد مثل نخواهند بود ولي برخي ديگر تا حدودي توليد مثل مي نمايند اما قدرت باروري آنها و سلامت و مقاومت نوزادانشان قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبيعي و يا ماهي هايي که قسمتي از جيره غذايي خود را بصورت غذاي زنده و بخصوص همزمان با دوران باروري دريافت مي نمايند، نمي باشد .
اگرچه تهيه ، توليد و تامين برخي از مواد غذايي زنده تا حدودي آسان است ، با وجود اين اکثر آکوآريوم دارها و حتي آکوآريوم فروشيها و توليد کنندگان ماهي ها تزييني چندان توجهي به آن مبذول نمي دارند .دليل اصلي آن عدم آگاهي از انواع غذاهاي زنده و شناخت آنها و نيز عدم توليد برخي از انواع آنها توسط بخشهاي توليد کننده و عرضه آنها به علاقمندان مي باشد .
معمولا غذاي زنده به انواع غذاهايي گفته مي شود که بصورت زنده به ماهي ها داده مي شوند .اگرچه عده اي غذاهاي گوشتي منجمد را نيز جزو غذاهاي زنده به حساب مي آورند با وجود اين از آنجا که بين يک ماده غذايي زنده و نوع منجمد آن ، مخصوصاً با توجه به نحوه انجماد و مدت زمان نگهداري آن بصورت يخ زده تفاوت چشمگيري وجود دارد ، لذا بهتر است اين غذاها را به دو دسته غذاهاي زنده و غذاهاي طبيعي تقسيم نماييم .بدون شک غذاي زنده نيز خود غذاي طبيعي است ولي از نظر فقدان واژه هاي خاص مي توان اين نامگذاري را قبول کرد .غذاي طبيعي مورد نظر نيز ممکن است به صورت مختلف مانند تازه ، منجمد ، آرد و غيره وجود داشته باشد .
ساده ترين غذاي طبيعي که مي توان به ماهي ها داد گوشت تازه قرمز يا سفيد فاقد چربي است که بايد به اندازه هاي بسيار ، ريز و قابل بلع توسط ماهي ها به آنها داده شود .بدون شک ارزش غذايي گوشت خالص ، کمتر از ارزش غذايي کرم خاکي تکه تکه شده و يا ساير غذاهاي زنده مي باشد .علاوه بر گوشت قرمز و گوشت ماهي ، گوشت مي گو و عضله صدفها ( در صورت در دسترس بودن ) قابل استفاده مي باشند .مصرف گوشت تازه بمراتب بهتر از گوشت منجمد است .غذاهاي زنده که مي توانند مورد مصرف ماهي ها قرار گيرند داراي انواع زيادي هستند که برخي از آنها در شرايط خاص قابل تکثير و پرورش بوده و برخي ديگر بايد در موارد نياز از محيط طبيعي خود جمع آوري شوند.
برخي از انواع غذاهاي زنده بشرح زير مي باشند :
▪ دافني يا خاکشي ( خاکشير )
شايد افراد کم سن و سال بخوبي دافني يا خاکشي را نشناسند ولي آنهايي که از آب انبارهاي قديمي آب برداشته اند يا در منزلشان حوض وجود داشته است اين حيوان را بخوبي مي شناسند .دافني ها جزو سخت پوستان ريز هستند که در بيشتر آبگيرهاي آب شيرين يافت مي شوند ، و چون شکل آنها تا حدودي شبيه دانه هاي خاکشير است به آن خاکشي يا خاکشير هم مي گويند .در فرهنگ غربي به اين حيوان بزبان عامي انه کک آبي مي گويند زيرا تا حدودي شبيه به کک معمولي است.
دافني ها جز بهترين مواد غذايي زنده مي باشند که در همه جا يافت مي شوند .البته نبايد انتظار داشت که در هر برکه يا آبگير بتوان آنها را پيدا کرد .معمولا در طبيعت بيشتر مي توان توده هاي ابر مانند آنها را در برکه هايي که کنار محل ريزش آشغالهاي شهري درست مبشود ، و نيز در آبگيرهايي که آب آنها چندان تميز نيست، مشاهده نمود .
رنگ دافني ها قرمز ، سبز يا خاکستري است ولي نوع قرمز آن مرغوبتر است .گاهي توده آنها بقدري بزرگ و متراکم است که از فاصله دور قابل تشخيص مي باشد .عمق توده ممکن است از ۵ تا ۵۰ سانتيمتر تفاوت نمايد .توده دافني در اثر حرکاتي که دارد از دور بصورت ابر متحرک ديده مي شود .از آنجا که دافني هاي بزرگ نمي توانند مورد استفاده بچه ماهي ها قرار گيرند ، لذا براي تغذيه آنها بايد با الک دافني هاي ريز را جدا کرد .
▪ جمع آوري دافني از محيط طبيعي
پس از شناختن دافنيها و محلهاي زيست آنها ، مي توان با تورهاي دستي خاصي که داراي چشمه هاي بسيار ريز است به صيد اقدام نمود .قطر توردستي بايد حدود ۲۵ سانتيمتر و عمق آن ۳۵ سانتيمتر باشد .توري بايد بصورت استوانه اي و گرد و بدون درز داخلي دوخته شود .توري هاي مخروطي زياد مناسب نيستند چون باعث مرگ و مي ر بيشتر دافنيها مي شوند .از تنذيب ( تنظيف ) و يا ساير پارچه هاي مشابه که داراي چشمه هاي توري بسيار ريزند مي توان براي اينکار استفاده نمود .پس از پيدا کردن دافني ها بايد با حرکت دادن تور دستي در داخل آب بصورت ۸ انگليسي آنها را صيد نمود .
دافنيهاي جمع شده را بايد در سطل آب ريخت و به محل مورد نظر برد .اگر آب داخل سطل گرم است مي توان مقداري يخ براي خنک کردن آن بکار برد .دافنيها احتياج به مصرف اکسيژن زياد دارند و اگر اکسيژن محلول در آب کم شود ، دافني ها به سطح آب مي آيند .صيادان حرفه اي دافنيها، معمولا صبح زود که دافني ها در سطح آب تجمع مي نمايند آنها را صيد مي نمايند .پس از شروع وزش باد و بالا آمدن آفتاب ، دافني ها معمولا به عمق آب مي روند ولي در مواقعي که تراکم آنها زياد است در سطح آب مي مانند .اگر سايه باني بر روي آب درست شود ، مي توان تراکم دافني ها را در زير آب مشاهده نمود.
در مناطق معتدل حداکثر تراکم دافنيها در ماه ارديبهشت است .پس از آن با شروع فصل گرما بتدريج تراکم آنها کم شده و مجددا در اوايل پاييز افزايش مي يابد .اگر سرما زياد نباشد ، در فصل زمستان نيز مي توان تراکم کمي از آنها را درآبها مشاهده نمود .بهترين آب مناسب براي رشد و نمو زياد آنها آبي است که پ – هاش آن خنثي و يا کمي قليايي باشد .
▪ نگهداري دافنيها به طور زنده
اگر اکسيژن کافي در دسترس دافني ها باشد ، در شرايط مساعد مي توان تابستانها تا ۳ روز و در بهاريا پاييز تا يک هفته آنها را در يک سطل آب به طور زنده نگهداري کرد .بنابراين اگر در بهار و پاييز هفته اي يکبار و در تابستان هفته اي دو بار در مواقع لزوم اقدام به جمع آوري آنها شود، کافي مي باشد .
▪ مضرات دافنيها
از آنجا که پوسته آنها نرم و غير قابل نفوذ مي باشد داراي اثر مي لن بوده و اگر غذاي اصلي ماهي ها را تشکيل دهند ، به اندازه کافي چاق نخواهند شد .اين غذا را مي توان با مواد نشاسته دار مانند گندم وچاودار پخته به طور متناوب به ماهي ها داد تا عيب ياد شده تا حدودي برطرف گردد .گاهي ماهي ها که علاقه زيادي بخوردن دافني دارند ممکن است در اثر پرخوري از آن بميرند .همواره با دافنيها ممکن است نوزاد برخي از انگلها يا ساير جانوران آبزي بيماري زا بداخل آکوآريوم انتقال داده شود که معمولا جداسازي آنها بعلت ريزي و يا بي رنگي امکان پذير نيست .گاهي نيز دافنيها با آرواره هاي خود به بدن و برانشي بچه ماهي ها چسبيده و اکثراً باعث مرگ و مير آنها مي شوند .
▪ تکثير و توليد دافني
اگر چه احتمالا با ايجاد شرايط مساعد مانند پ – هاش با کمي قليايي ، نور کافي و کمي کود گوسفندي مي توان حتي در لگن هاي پلاستيکي رختشويي اقدام به توليد دافني نمود ، با وجود اين ميزان دافني توليد شده در چنين ظرفي فقط مي تواند احتياجات غذايي يک يا دو جفت ماهي را در طول سال تامين نمايند .
باايجاد شرايط ياد شده مي توان اقدام به توليد دافني نمود .براي اين کار بايد صيد دافني کم کم صورت گيرد و به تدريج کود به اندازه کافي به استخرها اضافه گردد .خاک خشک مخلوط به محلول پهن گوسفندي و کمي آرد سويا بهترين کود به حساب مي آيد .قبلا بهتر است اين مخلوط در مجاورت نور آفتاب بخوبي خشک شود تا تخم و نوزاد جانوران مضري که احتمالا در داخل آن وجود دارد از بين بروند .پس از پر کردن استخرها از آب و افزودن کود قرار دادن مقداري دافني مولد ، بعد از چند روز توليد مثل و افزايش آنها شروع خواهد شد .در استخرهاي پرورش دافني بهتر است در قسمتي از آن سايه باني براي جمع شدن دافني ها درست شود .کمي از آب استخر نيز بايد هفته اي يکبار تعويض شود تا از غليظ شدن آن جلوگيري شود .
▪ سيکلوپس ها Cyclopses
در داخل استخر دافني ها و اکثرا مخلوط به آنها سخت پوستان کوچک ديگري بنام سيکلو پس زندگي مي کنند که اندازه آنها از دافني ها کوچکتر و قد آنها کشيده تر است .حرکت آنها با جهش هاي متوالي و در يک خط راست انجام مي گيرد .در فصل تخم ريزي اکثر ماده ها در طرفين بدن و در مجاورت دم داراي دو کيسه بزرگ تخم مي باشند .براي تغذيه بچه ماهي ها ، بايد سيکلوپسهاي کوچکتر را با الک جدا کرد .
غذاي اصلي آنها از فيتوپلانکتنها تشکيل مي شود .سيکلوپسها بر خلاف دافني ها فاقد آرواره مخصوص براي حمله به بدن بچه ماهي ها مي باشند .با وجود اين گاهي مي توان سيکلوپس ها را چسبيده به بدن بچه ماهي ها مشاهده نمود .اکثرا در استخرهاي کوچک پرورش دافني ، سيکلوپس ها با رقابت غذايي ،کم کم باعث از بين بردن تراکم دافني ها شده وخود جايگزين آنها مي گردند .
▪ آرتيما يا مي گوي آب نيمه شور
يکي از بهترين غذاهاي ماهي ها تزييني، مخصوصاً بچه ماهي ها ، نوزاد آرتميا است که يکي از سخت پوستان آبزي مي باشد .تخم هاي بسيار ريزي آرتميا که به آن برا ين شريمپ يا ميگوي آبهاي نيمه شور هم مي گويند امروزه به صورت تجارتي توليد شده و در بسته هاي کوچک فروخته مي شود .در ايران اين آبزي به مقدار بسيار زياد در درياچه اروميه ( رضاييه ) زندگي مي کند و در واقع تنها حيواني است که در اين دريا زندگي مي کند .در اواخربهار و در تابستان و پاييز مي توان توده هاي تخم را به صورت شناور در قسمت شرقي و جنوب شرقي درياچه مشاهده کرد .براي تغذيه آنها مي توان مقدار کمي کاه تخمير شده يا گياه پوسيده را در داخل آب محتوي آنها قرار داد .انفوزوئرها و ساير مواد غذايي که از تخمير اين گياهان توليد مي شوند ، همچنين فيتوپلانکتن هايي که در اثر تابش نور در آب توليد مي شوند غذاي مناسبي براي نوزادهاي آرتميا مي باشند .
▪ کرم خاکي
کرم خاکي را بدون شک همه مي شناسند .اين همان کرمي است که در باغچه ها و در داخل خاک زندگي مي کند و معمولا در مواقع بارندگي که آب موجود در خاک باغچه تجمع مي کنند.اين زياد مي شود از ترس خفه شدن خاک را ترک کرده و در اطراف باغچه کرم را کرم باران و برخي کرم باغچه مي گويند و چون بعنوان طعمه براي صيد ماهي با قلاب هم بکار مي رود، عده اي ديگر به آن کرم ماهيگيري مي گويند .طول آنها گاهي ممکن است تا ۲۰ سانتيمتر هم برسد .هنگام جمع آوري آنها براي تغذيه ماهي ها بايد از برداشتن کرمهاي داخل توده هاي پهن که در اطراف آنها ترشحات زرد رنگ ديده مي شود، خودداري شود چون حتي ماهي ها درشت وحشي هم از خوردن آنها امتناع مي نمايند .براي اين منظور مي توان در يک قوطي حلبي يا حلب هاي کوچک نباتي حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتيمتر خاک مرطوب ريخته و مقداري پوره سيب زميني ، آرد ذرت يا آرد چاودار براي تغذيه آنها به خاک اضافه کرده و کرمها را مقداري برگ مرطوب افرا براي تغذيه آنها در روي خاک قرار داد .آکوآريوم فروشي ها مي توانند اين کرمها را جمع آوري و به علاقمنداني که حوصله يا وقت جمع آوري آنها را ندارند، بفروشند .
▪ کرم سفيد
اين کرم که رنگ آن سفيد شيري است و طول آن ۱۵ مي ليمتر يا بيشتر است از خويشاوندان کرم خاکي بوده و به بهترين وجه مي توان آنها را در حد تجارتي تکثير و توليد نمود .تکثير و توليد آنها در شرايط نسبتا گرم و مرطوب تا حدودي آسان است .در حال حاضر فقط اين کرم در کارگاه تکثير و پرورش تاسماهيان شيلات ايران براي تغذيه نوزاد ماهيان خاوياري تکثير مي شود و توليد سالانه آن حدود ۶۰۰ کيلوگرم يا بيشتر مي باشد .براي توليد آن جعبه هاي مخصوص که عمق خاک آنها حدود ۱۰ سانتيمتر است بکار مي رود .
در پايان مي توان توده کرم خالص را برداشت کرده و براي تغذيه ماهي ها بکار برد. کرمهاي جدا شده مي توانند چندين ساعت در حرارت معمولي يخچال زنده بمانند .در داخل آب آکوآريوم همه کرمها مي توانند مدت چند ساعت زنده بمانند .براي تغذيه بچه ماهي ها بايد کرمها را با تيغه چاقو تکه تکه کرد و در هر بار غذا دادن به ماهي ها بايد به اندازه به آنها داده شود که پس از ۱۵ دقيقه اثري از کرمها باقي نماند ، در غير اين صورت بخصوص در مواقعي که سنگريزه در کف آکوآريوم وجود دارد پوسيده شدن مازاد کرمها باعث آلوده شدن آب آکوآريوم مي شود .
▪ کرم توبي فکس
در آبهاي کثيف و بخصوص در فاصله ۶۰۰ تا ۷۰۰ متري محل ريزش فاضلابهاي خانگي و شهري ( نه صنعتي ) در آب رودخانه ها يا آبگيرها ، و گاهي در کناره استخرهاي پرورش دافني مي توان قسمتهاي زنگ زده اي مشاهده نمود که ابتدا بنظر مي رسد توده دافني باشند .اين توده ها اکثرا کرم توبي فکس مي باشند .اين کرم داراي رنگ صورتي خاصي مي باشد .براي نگهداري آن بصورت زنده مي توان مقدار صيد نشده را در داخل يک سطل زير شير آب قرار داده و بطور دائم مقدار کمي آب به داخل آن جريان داد .کرمها در اين حالت بصورت توده اي در کف سطل باقي مي مانند .هر چه درجات حرارت آب کمتر باشد زمان نگهداري آنها طولاني تر خواهد بود .معمولا در طول مدت سال مي توان آنها را از مناطق طبيعي زندگيشان جمع آوري نمود .از دادن کرم هاي مرده به ماهي ها بايد جدا خودداري کرد .
امروزه در کارخانه هاي سازنده غذاي ماهي ها تزييني به مقدار فراوان از اين کرم توليد شده و پس از خشک کردن بصورت مکعبهايي در آورده و در بسته بنديهاي خاص با قيمت مناسب در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.
▪ کرم قرمز
اين کرم را که در کف استخرها و حوضچه هاي قديمي و نيز در درياچه ها و آبگيرها پيدا مي شود اکثرا مي شناسند .رنگ قرمز خوني و طول آن حدود ۱۲ مي ليمتر بوده و با حرکات منظم و به شکل ۸ انگليسي در آب شنا مي کند .ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آن دارند ولي گاهي ديده مي شود که کرم بصورت هضم نشده توسط ماهي دفع مي گردد .اين کرم که به آن کرم خوني هم مي گويند درگل و لاي کف ، بخصوص روي چوبهاي پوسيده کف آب نوعي لانه براي خود مي سازد .
کشاورزي ( www.ir-agri.com )
https://paperpdf.ir/10006235
