سنگهاي آذرين
انواع سنگهاي آذرين
ديدکلي
چندين سيستم مختلف براي طبقه بندي سنگهاي آذرين ارائه شده است. نکته مشترک تمامي اين سيستمهاي طبقه بندي اين است که در جزئيات همگي جنبه‌اي اختياري و مصنوعي داشته و متکي به پاره‌اي خواص هستند که نمي‌توان آنها را از روي نمونه دستي و يا در صحرا تعيين کرد. در طبقه بندي سنگهاي آذرين بافت و ترکيب سنگهاي آذرين از مهمترين مواردي هستند که بايد در نظر گرفته شوند. در اين نوع طبقه بندي نمودارهايي که در آنها نسبت سيليکاتها در هر يک از سنگهاي آذرين را نمايش مي‌دهد کاربرد دارند.
سنگهاي آذرين روشن
* اين سنگها از رنگي روشن و نيز وزن مخصوصي نسبتا کم برخوردارند. گاهي اوقات اين سنگها را تحت عنوان سنگهاي سياسي مي‌شناسند. دو سنگ ، گرانيت و گرانوديوريت روي هم رفته 95 درصد از کل سنگهاي آذرين قاره‌اي ناشي از انجماد ماگما را تشکيل مي‌دهند.
* گرانيت سنگي دانه‌اي است و ترکيب کانيايي آن شامل دو قسمت فلدسپات اورتوکلاز + يک قسمت کوارتز + يک قسمت فلدسپات پلاژيو کلاژ + مقادير ناچيزي از آهن – منيزيم‌دارها.
* سنگهايي که ترکيب کاني شناسي آنها مشابه گرانيتها باشد ولي به جاي بافت دانه‌اي داراي بافت ريز بلور باشد، ريوليت ناميده مي‌شود. معادل شيشه‌اي گرانيت، ابسيدين نام دارد. اين سنگ معمولا ظاهري قيرگون دارد و کاملا سياه است ولي بايد توجه داشت که اگر قطعه‌اي بسيار نازک از ابسيدين را که ظاهري نيمه شفاف دارد را در مقابل زمينه روشن قرار دهيم رنگي سفيد دودي از خود نشان مي‌دهد.
سنگهاي آذرين تيره
بر اساس تخمين هاي انجام گرفته 98 درصد از حجم کل سنگهاي تشکيل شده از ماگماهاي بيرون ريخته بر روي سطح زمين ترکيبي بازالتي ، آندريتي دارند. واژه مترادف بازالت سنگ پلاکاني است و اين اسم از آنجا ناشي مي‌شود که بازالت در برخي از بيرون زدگي‌ها ، ستونهايي تشکيل مي‌دهد که ظاهري شبيه به پلکان دارند. اين ستونها حاصل فرآيند سرد شدن بوده و در اثر هوازدگي ظاهر مي‌شوند. بازالت بافتي ريز بلور داشته و ترکيب کاني شناسي آن به شرح زير است:
* يک قسمت فلسپار پلاژيوکلاژ + يک قسمت آهن – منيزيم‌دارها.
* گابرو سنگي است که ترکيبي مانند بازالت داشته اما بافت آن به جاي ريز بلورين بودن دانه‌اي است.
* پريدوتيت سنگ آذريني با بافت دانه‌اي است که عمدتا از آهن – منيزيم‌دارها تشکيل مي‌شود.
سنگهاي آذرين بينابيني
هنگامي که در نمودار طبقه بندي سنگها از جهت دربر دارند سنگهاي روشن به طرف جناح دربرگيرنده سنگهاي تيره حرکت مي‌کنيم. ترکيب سنگهاي آذرين بطور پيوسته از نوعي به نوع ديگر تغيير مي‌يابد. آندزيت نامي است که به سنگي آذرين و ريزبلوري که ترکيبي بين گرانيت و بازالت دارد اطلاق مي‌شود. اين سنگها براي اولين بار در کوههاي آند در آمريکاي جنوبي ديده شدند و نام آنها نيز از همين امر ناشي شده است. آندزيتها اکثرا در مناطق اطراف اقيانوس آرام يافت مي‌شوند و معادل دانه‌اي آندزيت ، ديوريت نام دارد.
پگماتيت
محلولهايي را که در مراحل آخر سرد شدن و انجماد ماگما توليد مي‌شوند، محلولهاي گرمايي مي‌نامند. از تبلور اين محلولها سنگ آذرين بسيار درشت دانه‌اي موسوم به پگماتيت تشکيل مي‌شود از واژه لاتين پگمات به معني به هم بافته شده مشتق شده است. کوارتز و فلدسپات پتاسيم‌دار کانيهاي اصلي حاصل از تبلور محلولهاي گرمايي هستند. پگماتيتها صرفا بر مبناي اندازه‌هاي غير عادي دانه‌هاي کاني موجود قابل تشخيص‌اند.
در معدودي از پگماتيتها دانه‌هاي فلدسپات پتاسيم و کوارتز رشد در هم داشته و اساسا يک واحد را تشکيل مي‌دهند. در اين پگماتيتها کوارتز رنگي تيره تر از فلدسپات داشته و در نتيجه شکل کلي آن شبيه کتيبه‌هاي باستاني آشوري و بابلي است. به همين علت اين نوع رشد در هم به ساختار گرافيک شهرت يافته است (از واژه لاتين گرافين به معني نوشتن مشتق شده است).
سنگهاي آذرين کره ماه
تجزيه شيميايي سنگهايي که طي ماموريتهاي مختلف سفينه آپولو از کره ماه به زمين آورده شد نشان مي‌دهد که بجز در مورد فقدان آب و اکسيژن آزاد ، ترکيب سنگهاي کرده ماه بسيار شبيه ترکيب سنگهاي زمين است. اکثر سنگهاي ماه از نظر منشا آذرين هستند. براي مثال سنگهاي حوضچه ماريا همه گدازه‌هاي بازالتي و نمونه‌هاي مناطق مرتفع ماه همه از انواع گابرو ، نوريت (گابرويي متشکل از پلاژيوکلاز و پيروکسن ارتورومبيک) و آنورتوزيت (سنگي عمدتا متشکل از پلاژيوکلاز کلسيم‌دار) تشکيل شده‌اند.
https://paperpdf.ir/10011225
